Gryka – zapomniane źródło wielu składników

Na początek kilka słów o naszej bohaterce: gryka należy do rodziny Rdestowatych, zaliczana jest do pseudozbóż – roślin które są trawami, ale wytwarzają ziarna podobne do zbóż. Gryka jest uprawiana również w Polsce, a warto mieć na uwadze, że lokalne produkty są lepsze, świeższe czy uboższe w konserwanty.

Gryka choć powszechnie znana, nie przez wszystkich doceniana, a posiada liczne właściwości korzystne dla naszego organizmu. Niestety spora część osób grykę kojarzy jedynie z kaszą gryczaną (paloną lub niepaloną). Natomiast na rynku znajduje się wiele produktów z gryki np. mąka z której można piec chleb, ciasta, makarony gryczane, otręby, mieszanki gryczano-owocowe do picia, kleiki gryczano-ryżowe, miód czy wafle. Tymczasem zalicza się ją do grona żywności funkcjonalnej, czyli produktów, które wyróżniają się korzystnym wpływem na co najmniej jedną funkcję organizmu (poza efektem odżywczym), przez co poprawiają stan zdrowia i samopoczucie, a także zmniejszają ryzyko chorób. Dobrze jest więc zgłębić temat cennych składników naszej rodzimej gryki.

Dlaczego warto po nią sięgać? Zacznijmy od cennych białek, które charakteryzuje wysoka wartość biologiczna. W gryce znajduje się od 8,5 do 19% białka, która ze wszystkich zbóż ma najkorzystniejszy skład aminokwasowy. Spożycie 100 g kaszy gryczanej pokrywa dzienne zapotrzebowanie człowieka na aminokwasy egzogenne, czyli te, które muszą zostać dostarczone wraz z dietą (organizm nie potrafi samodzielnie ich wytworzyć). Istnieją badania, wg których niespotykany niski stosunek odpowiednich aminokwasów (lizyny do argininy oraz metioniny do glicyny) jest powodem obniżania poziomu cholesterolu we krwi. Ponadto jest bezpieczna dla osób z celiakią i może być elementem diety bezglutenowej.

Na wartość odżywczą gryki składają się również nienasycone tłuszcze, występujące głównie w zarodku oraz spora dawka błonnika (100 g kaszy zaspokaja w 20-30% zapotrzebowanie na błonnik). Ziarna gryki ponadto zawierają witaminę E, która ma właściwości antyoksydacyjne oraz są skarbnicą witamin z grupy B (B1, B2, B3, B6). Dodatkowo obecność białka wiążącego tiaminę (czyli witaminę B1) sprawia, że jest ona lepiej przyswajana. Roślina ta dostarcza także licznych składników mineralnych – miedzi, cynku, wapnia, magnezu, fosforu, potasu, a nawet śladowych (ale bardzo istotnych) pierwiastków, takich jak selen, czy jod.

Wśród związków o właściwościach przeciwutleniających znajdziemy flawonoidy, kwasy fenolowe, fitosterole, fagopiryny czy tokoferole. Bioaktywne substancje występujące w gryce chronią organizm przed stresem oksydacyjnym, działają wzmacniająco na naczynia krwionośne i obniżają ciśnienie krwi, co zmniejsza ryzyko zachorowania na miażdżycę (rutyna), a także potrafią zwiększać wrażliwość tkanek na insulinę, co zapobiega powstawaniu cukrzycy (fagopiryna). Pozyskiwane z gryki ekstrakty są składnikiem żywności prozdrowotnej, która ma chronić przed schorzeniami, takimi jak zaparcia, nadciśnienie, otyłość, czy tworzenie się kamieni żółciowych. Przypisuje się jej także właściwości antynowotworowe – prawdopodobnie ogranicza namnażanie się komórek raka w jelicie grubym oraz obniża poziom estradiolu we krwi, co zmniejsza ryzyko raka piersi.

Ciekawą zdolnością gryki są właściwości prebiotyczne. Oznacza to, że posiada ona zdolność pobudzania wzrostu mikroflory jelitowej (tzw. dobrych bakterii), która reguluje działanie całego organizmu i chroni przed bakteriami chorobotwórczymi.

Warto więc wzbogacić swoją dietę, włączając do niej kaszę gryczaną (najlepiej niepaloną), a także uzyskiwane z tej rośliny produkty, aby stworzyć pyszne i zdrowe pomysły na śniadanie czy obiad. Nie zapominajmy o cennych składnikach występujących w gryce – zdrowie mamy na wyciągnięcie ręki.

Przykładowe przepisy:

Mariola_Kowalska-01

Mariola Kowalska
dietetyk