Jak bezpiecznie korzystać z obfitości warzyw i owoców?

“Umyj ręce przed jedzeniem!” – polecenie to znamy doskonale z dzieciństwa.
Jednak czy jako dorośli faktycznie odpowiednio dbamy o higienę? Czy przygotowując się do posiłku myjemy nie tylko dłonie, ale także warzywa i owoce? Czy robimy to właściwie?

Na podstawie badań przeprowadzonych wśród dorosłych okazuje się, że wraz ze wzrostem wykształcenia i tempa życia (Stir-fry) paradoksalnie rośnie odsetek osób, które zaniedbują czynności zwiększające bezpieczeństwo spożywanych świeżych produktów!*

Zanieczyszczenia na owocach i warzywach

W zależności od takich czynników jak pochodzenie świeżych produktów, pora roku, transport czy sposób przechowywania na powierzchni owoców i warzyw mogą znajdować się przeróżne szkodliwe substancje. Niektóre z nich to pozostałości po pestycydach i nawozach czy metale ciężkie. Ponadto na powierzchni warzyw i owoców rozwijać mogą się bakterie, pleśnie, drożdże, larwy i jaja owadów. Nietrudno sobie wyobrazić jak duży wpływ na zdrowie mają wszystkie substancje, które przyjmujemy razem z bogatymi w witaminy, składniki mineralne i antyoksydanty warzywami i owocami. Aby bez obaw spożywać te produkty musimy wiedzieć jak właściwie zadbać o ich czystość i jakość.

Powszechnymi skutkami niewłaściwej higieny owoców i warzyw są zatrucia bakteriami takimi jak Shigella, Listeria monocytogenes. Pierwsze objawy zatrucia ze strony układu pokarmowego pojawiają się w okresie od 1-7 dni. Biegunki, kurcze bóle brzucha, osłabienie organizmu, nudności i wymioty mogą poprzedzać wystąpienie ciężkich objawów choroby- nawet zapalenia opon mózgowych!

Pleśń w owocach wywołana przez grzyby rodzaju Aspergillus czy Penicillium może być źródłem mykotoksyn – między innymi patuliny, aflatoksyny i ochratoksyny. Spożycie ich może przyczynić się do wystąpienia poważnych chorób układu pokarmowego, nerwowego, immunologicznego, wad w rozwoju płodu, a także wykazuje działanie rakotwórcze. Toksyny te powodują uszkodzenia nerek oraz wątroby.

Jak dbać o higienę warzyw i owoców?

Odpowiednia higiena świeżych produktów może znacząco zmniejszyć ryzyko, które płynie ze spożywania razem z owocami czy warzywami szkodliwych substancji.

Płukanie owoców w wodzie i osuszanie ręcznikiem papierowym uznano w badaniach za najlepszą metodę usuwania zanieczyszczeń z ich powierzchni. Taka czynność pozwala na usunięcie zanieczyszczeń fizycznych, nadmiaru wosku i pozostałości chemicznych oraz mikrobiologicznych.

Higiena świeżych produktów nie ogranicza się jednak jedynie do mycia przed ich spożyciem. Prześledźmy, co dzieje się wcześniej:

  • Zakup

Kupuj warzywa i owoce w sprawdzonych przez siebie miejscach – unikaj produktów zbitych, uszkodzonych, o zmienionej barwie! Pamiętaj, że warunki przechowywania, a także pochodzenie i produkcja mają znaczący wpływ na jakość owoców i warzyw, a także obecność substancji szkodliwych. Nie bój się pytać na straganie o ich pochodzenie.

  • Transport

Zadbaj, by świeże produkty w drodze do domu były odpowiednio zabezpieczone – nie dopuść, by znalazły się one na dnie siatki pod masą innych kupionych produktów lub obijały się podczas transportu.
Nie pozwól, by owoce i warzywa “czekały” na Ciebie w upalny dzień w samochodzie przez kilka godzin!

  • Przechowywanie w domu

Myj i osuszaj warzywa oraz owoce bezpośrednio przed przygotowywaniem posiłków, a nie jedynie po powrocie ze sklepu. Brzoskwinie myj szczególnie dokładnie – ze względu na omszenie skórki, oczyszczanie ich wymaga większej uwagi.
Niektóre warzywa czy owoce wymagają dokładniejszego umycia przy użyciu szczotki – dotyczyć będzie to warzyw do gotowania na parze w skórkach, a także ogórków. Należy myć dokładnie także skórki owoców, które następnie obieramy – w tym wszystkie cytrusy.

Warzywa i owoce w większości powinny być przechowywane w odpowiednio niskiej temperaturze (w lodówce), a jeśli nie jest to wskazane (np. pomidory, które w warunkach chłodniczych tracą na aromacie) w miejscu suchym i nienasłonecznionym.

Codzienne sprawdzaj, czy przechowywane warzywa i owoce nadają się o spożycia. Najlepszym pomysłem będzie jak najszybsze wykorzystywanie świeżych produktów- nie gromadź ich na zapas, by uniknąć pleśnienia czy przejrzewania. Jeśli robisz zakupy rzadziej, wybieraj te delikatnie niedojrzałe, które będą soczyste za 2-3 dni.

Używasz jednej deski do krojenia? Koniecznie zaopatrz się w drugą – do świeżych warzyw i owoców, chleba i suchych produktów oraz kolejną – do mięsa, owoców morza czy ryb. Nie przetrzymuj w domu starych, zniszczonych, popękanych desek. Miejsca uszkodzeń na tych deskach stanowią świetne zakamarki dla rozwoju patogenów! Po każdym użyciu deskę należy dokładnie umyć pod strumieniem gorącej wody.

Warto wiedzieć, że deski drewniane mają właściwości bakteriobójcze, a także zdolność zasklepiania się niewielkich cięć. Dopiero w przypadku większych uszkodzeń bakterie rozmnażają się wewnątrz deski stanowiąc zagrożenie mikrobiologiczne dla żywności!
Zaletą desek plastikowych jest możliwość mycia przy użyciu zmywarek oraz brak możliwości wniknięcia bakterii do wnętrza materiału. Deski te niestety łatwo przejmują kolory i zapachy produktów.

Jeśli zdarzy się, że zauważysz pleśń na owocu lub warzywie- koniecznie je wyrzuć.
Wielu z nas nadal odkraja nadpleśniały fragment i spożywa owoc myśląc, że jest bezpieczny. Prawdą jest jednak, że mikotoksyny – toksyny grzybów – nie są dla nas widoczne, a zewnętrzna pleśń jest objawem, który świadczy o ich obecności w całym owocu- także głęboko pod zewnętrzną warstwą.

Warto pogłębić swoją wiedzę na temat higieny produktów, które konsumujemy, by w pełni móc cieszyć się obfitością warzyw i owoców, które serwuje nam w letnich miesiącach natura, a także czerpać z nich jak najwięcej korzyści (przeczytaj, jak jeszcze możesz zadbać o zdrowie na urlopie).
Zatem – umyj dłonie, owoce i warzywa, i – na zdrowie!

*Badanie zostało przeprowadzone przez EUGENIĘ CZERNYSZEWICZ pod tytułem
“Postępowanie konsumentów ze świeżymi owocami przed ich spożyciem”
Katedra Ekonomiki Ogrodnictwa, Wydz. Ogrodniczy, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 3 (64), 50 – 66

Dorota Traczyk – studentka dietetyki