Kto z nas wyobraża sobie dzień bez wypicia filiżanki ulubionej kawy? Podczas jednej z wyczekiwanych chwil w ciągu dnia, odrywamy się od codziennych obowiązków oraz delektujemy się smakiem i aromatem ulubionego naparu. Kawa nie tylko stawia nas na nogi, ale jest również nieodłącznym elementem spotkań towarzyskich. Czy zastanawialiśmy się jaki kawa może mieć wpływ na nasze zdrowie? Czy jej picie szkodzi, a może pomaga? Na te pytanie spróbujemy sobie odpowiedzieć.
Kilka słów o kawie
Kawa jest obok wody najpopularniejszym napojem na świecie. Co roku wypijanych jest ponad 450 miliardów filiżanek. To więcej niż herbaty. Kawa pochodzi z Etiopii, a w Europie pojawiła się około XVI wieku. Jest to jedna z najbardziej popularnych używek na ziemi i główne źródło kofeiny. Pochodzi od słowa arabskiego „kahwe” lub tureckiego „kakve”. Arabowie znali ją od średniowiecza. Z kolei pierwszą kawiarnię europejską otwarto prawdopodobnie w 1671 roku w Paryżu. Na świecie uprawia się dwa gatunki kawy: bardziej pożądaną arabikę oraz robustę. Kawa uprawiana jest w Afryce, Ameryce Południowej i Azji.
Kawa, czym jest?
Kawa jest to napój z palonych, a potem mielonych ziaren kawowca. Kawa zawiera:
- związki polifenolowe – około 8%, głównie kwas chlorogenowy, chinowy i kawowy (działają słabiej niż te zawarte w zielonej herbacie),
- sole mineralne, głównie potasu i magnezu,
- witaminę PP (niacynę),
- rozpuszczalny błonnik,
- kofeinę (alkaloid).
Zalety kawy
Działa pobudzająco, pomaga usunąć oznaki senności (choć u niewielkiego odsetka ludzi na świecie kawa nawet w niewielkich ilościach działa odwrotnie – usypia zamiast ożywiać). Ponadto kawa dotlenia mózg, poprawia koncentrację i pamięć krótkotrwałą.
Naukowcy z uniwersytetu w Birmingham odkryli, że kawa może zapobiegać zanikom pamięci u osób starszych, ponieważ zawarta w niej kofeina zmienia elektryczną aktywność komórek mózgowych wzmacniając fale gamma odpowiedzialne za procesy uczenia się i zapamiętywania.
Najważniejszą substancją odpowiedzialną za działanie kawy jest kofeina, która pobudza działanie kory mózgowej oraz całego centralnego układu nerwowego. Kofeina zmniejsza uczucie zmęczenia, wywołuje obniżenie napięcia mięśni gładkich, powodując odprężenie i lepsze samopoczucie.
Inne korzyści:
- Ryzyko zachorowań na kamicę żółciową jest niższe o 40% w przypadku mężczyzn pijących 1-2 filiżanek kawy dziennie,
- Kawa wpływa korzystnie na układ trawienia i krążenia,
- Aromat i działanie kawy wyostrzają zmysły,
- Polecana jest osobom, które cierpią na niskie ciśnienie tętnicze,
- Zmniejsza ryzyko raka jelita grubego, wątroby i pęcherza moczowego,
- Kawa ma działanie moczopędnie, dzięki czemu szkodliwe substancje są szybciej wydalane z moczem,
- Chroni przed chorobą Parkinsona. Kawa stymuluje naczynia krwionośne w mózgu, dzięki czemu do komórek nerwowych dociera więcej tlenu i substancji odżywczych,
- Spożywanie kawy może wpłynąć na obniżenie ryzyka rozwoju choroby Alzheimera,
- Zapobiega astmie, tłumiąc wydzielanie histaminy odpowiedzialnej za alergię.
- Kofeina wpływa też pozytywnie na nasze oskrzela, zwiększając ich światło i ułatwiając oddychanie. Polecana jest więc przy napadach duszności przy astmie oskrzelowej,
- Zmniejsza ryzyko cukrzycy typu II. Badania naukowe wykazały, że przeciwutleniacze zawarte w kawie wpływają korzystnie na metabolizm cukru w organizmie,
- Wypicie kawy przed wysiłkiem fizycznym zmniejsza ból mięśni do 50%,
- Kawa zwiększa skuteczność środków przeciwbólowych. Można więc wraz z kawą przyjąć mniejszą ich dawkę, a efekt będzie taki sam.
Zalet jeśli chodzi o spożywanie kawy jest zatem wiele. Pamiętamy jednak o umiarze, ponieważ nadmiar kofeiny jest szkodliwy.
Wady kawy
Jeśli zbyt często sięgamy po kawę, musimy wiedzieć o jej szkodliwym działaniu:
- Kofeina zawarta w kawie wypłukuje z organizmu magnez i wapń,
- Kawa wpływa niekorzystnie na wchłanianie żelaza, potasu i cynku z przewodu pokarmowego,
- Kawa może wpływać na obniżanie nastroju,
- Spożywanie nadmiernej ilości kawy (powyżej trzech filiżanek dziennie) może powodować roztrzęsienie i nerwowość. Ponadto może mieć wpływ na obniżenie ogólnej kondycji oraz niekorzystny na układ krążenia,
- Kawa może powodować niestrawność, drażnić błony śluzowe żołądka i jelit,
- Kawa utrudnia zasypianie, dlatego nie należy jej pić 2-3 godziny przed pójściem spać,
- Kofeina jest alkaloidem i uzależnia. Przy dużym spożyciu organizm przestaje być wrażliwy na jej działanie,
- Kawa ze względu na działanie moczopędne sprzyja odwodnieniu,
- Nieznacznie zmniejsza płodność zarówno u kobiet jak i u mężczyzn,
- Nie jest zalecana dla kobiet ciężarnych oraz karmiących piersią. Są jednak doniesienia o jej korzystnym wpływie w czasie ciąży, dlatego dopuszczalna jest jedna słaba kawa dziennie.
Kawa – jaka ilość?
Tolerancja kofeiny u dorosłego człowieka jest różna. Decyduje o niej wiele czynników, m.in. zwyczaje żywieniowe, wiek, płeć, masa ciała czy też uwarunkowania zdrowotne. Optymalne spożycie u osób starszych to 100 – 300 mg kofeiny na dzień, czyli od 1 do 2 filiżanek kawy dziennie. Dawka 3 filiżanek jest już uznawana za maksymalną bezpieczną ilość dla osób zdrowych. Natomiast spożycie 1000 mg kofeiny dziennie może być już toksyczne dla naszego organizmu! Pamiętaj przy tym, że kofeina znajduje się nie tylko w czarnej kawie.
Zawartość kofeiny/teiny w napojach:
- filiżanka czarnej kawy – 70-140 mg
- filiżanka kawy rozpuszczalnej – 95 mg
- filiżanka espresso – 57 mg
- filiżanka kawy mrożonej – 50-70 mg
- szklanka czarnej, sypanej herbaty – 65 mg
- szklanka czarnej, ekspresowej herbaty – 46 mg
- szklanka zielonej herbaty – 31 mg
- puszka (0,33l) Coca-Coli – 45 mg
Kawa – wskazówki
Kawę lepiej pić między posiłkami niż w trakcie. Nie dojdzie wtedy do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Pamiętaj również, aby nigdy nie pić kawy na pusty żołądek.
Ludzie znerwicowani, żyjący w ciągłym stresie powinni ograniczyć picie kawy.
Osoby z nadciśnieniem lub innymi schorzeniami układu krążenia powinni zrezygnować z kawy lub pić kawę bezkofeinową. Obecnie produkowane kawy bezkofeinowe nie różnią się praktycznie smakiem i aromatem od kaw tradycyjnych.
Od picia kawy (także tej bezkofeinowej) powinni się także powstrzymać wrzodowcy. Może ona znacznie zaostrzyć objawy chorobowe w wyniku zwiększonego wydzielania soku żołądkowego. Można również stosować kawę niskodrażniącą, która zalecana jest w chorobach serca i układu pokarmowego.
Dodatkowo, aby zmniejszyć w naparze poziom substancji drażniących, powinniśmy pić kawę filtrowaną (z ekspresu) lub rozpuszczalną, a nie po prostu zalewaną wrzącą wodą w filiżance. Dzięki filtrowi oczyścisz ją ze szkodliwych substancji, np. diterpenów, które są odpowiedzialne za zwiększanie stężenia cholesterolu we krwi.
Widzimy zatem, że kawa ma swoje korzyści oraz wady. Pamiętając o prawidłowym sposobie parzenia oraz zasadzie wszystko z umiarem, będziemy mogli delektować się jej smakiem bez większych wyrzutów sumienia.
mgr Joanna Scheffs – dietetyk