Najczęściej spotykane alergeny pokarmowe

Alergia pokarmowa to reakcja organizmu na produkty pokarmowe (alergeny) powodowana pobudzeniem mechanizmów immunologicznych w ustroju. Często określa się alergię jako „spaczoną odpowiedź immunologiczną”, w której nieszkodliwa substancja jest rozpoznawana jako zagrożenie i jest atakowana przez mechanizmy obrony immunologicznej. Rozwój alergii pokarmowej warunkują czynniki genetyczne, środowiskowe oraz czynniki wspomagające, do których zaliczamy niedojrzałość przewodu pokarmowego, choroby przewodu pokarmowego, wrodzone i nabyte defekty immunologiczne. Klasyczna alergia pokarmowa ujawnia się w okresie niemowlęcym lub dziecięcym i ma tendencję do ustępowania z wiekiem. Charakteryzuje się różnorodnością objawów i może występować wraz z innymi chorobami. Najczęściej występującymi dolegliwościami powodowanymi alergią są: wysypki skórne, swędzenie nosa i oczu, katar, kaszel, swędzenie warg i jamy ustnej, nudności, kurczowe bóle brzucha, wzdęcia brzucha, wymioty i biegunka. Przyjmuje się, że alergie pokarmowe nie należą do najcięższych, ale znane są przypadki, które zakończyły się zgonem.

Tak naprawdę każdy produkt może wywołać w nas reakcję uczuleniową. W Europie przyjęto jednak listę 14 najczęściej występujących alergenów. Producenci są zobowiązani do umieszczania informacji o występowaniu w składzie, któregokolwiek z tych produktów. Na co więc powinniśmy zwrócić baczniejszą uwagę?

  • Mleko krowie, a dokładnie białka mleka krowiego (często alergia na mleko jest mylona z nietolerancja laktozy- cukru mlecznego występującego w mleku). Niestety osoby cierpiące na alergię często uczulone są również na mleko kozie lub owcze. Z diety musimy wykluczyć również produkty mleczne czyli kefiry, jogurty, maślanki, sery itp. Zwróćmy uwagę na słodycze, które przeważnie zawierają mleko w proszku (np czekolada).
  • Gluten, to nazwa zbiorowa dla grupy białek występujących w zbożach (jęczmień, pszenica, żyto, owies). Osoby uczulone na gluten (czyli cierpiący na celiakię) muszą wystrzegać się produktów, w których są wyżej wymienione zboża (chleb, słodycze, makarony, kasza manna, ale również mięso głównie paczkowane, przetwory rybne, lody, keczupy, majonezy, przyprawy a nawet suszone owoce).
  • Jaja kurze. W tym przypadku częściej niż żółtko uczula białko. Gotowanie, pieczenie czy zamrażanie nie zmniejsza właściwości uczulających jajek. Do diety czasami można włączyć jaja przepiórcze, ale równiez należy sprawdzić jak na nie reagujemy.
  • Mięso również jest dość częstym alergenem. Najczęściej uczula wołowina i wieprzowina, a najmniej mięso z królika, indyka, jagnięcia. Ale uwaga! Jeśli jest się uczulonym np. na sierść królika, można odchorować także zjedzenie mięsa z tego zwierzęcia.
  • Orzechy. Uczulenie na nie towarzyszy nam przeważnie przez całe życie. Warto jednak wiedzieć, że alergeny orzechów mogą ulegać zniszczeniu podczas gotowania. Niebezpieczne jest natomiast prażenie orzeszków, bo może powodować powstanie nowych alergenów. Do najbardziej uczulających zaliczamy popularne orzeszki ziemne i arachidowe. Rónież często spotykane jako dodatki do równych produktów (np słodycze).
  • Seler. Należy do najczęściej uczulających warzyw. Na tego typu uczulenie najbardziej narażone są osoby dorosłe. Rośliny z tej samej rodziny, czyli marchewka, pietruszka lub koper włoski powodują występowanie reakcji krzyżowych.
  • Dwutlenek siarki, siarczyny występują najczęściej jako środki konserwujące czy antyutleniające. U niektórych ludzi podaż siarczynów wraz z pożywieniem może nawet wywołać zagrażające życiu reakcje nietolerancji. Spotkać je możemy np w suszonych owocach, wyrobach ziemniaczanych czy winie.
  • Ryby. Przyjmuje się, że najczęściej reakcja alergiczna dotyczyć może jedynie kilku gatunków ryby (wśród popularnych na naszym stole ryb bardzo często uczula dorsz). Co prawda wysoka temperatura nie likwiduje alergenów zawartych w mięsie ryby jednak alergie występują częściej po spożyciu surowej lub krótko smażonej ryby, a konserwy rybne uczulają rzadziej niż ryby świeże. Co ważne jako paszę dla zwierząt domowych często używa się produktów na bazie mączki rybnej, co również może być szkodliwe dla alergika.
  • Skorupiaki czyli raki, homary, kraby czy langusty – mają duży potencjał alergizujący. Alergeny zawarte w mięsie skorupiaków są odporne na wysokie temperatury. W skrajnych przypadkach do reakcji uczuleniowej może dojść również wdychając zapach podczas gotowania.
  • Mięczaki, takie jak małże, kalmary, ostrygi, ślimaki oraz ośmiornice – są dość rzadko spotykanym czynnikiem wywołującym alergie, jednak trafiły na listę silnych alergenów ponieważ charakteryzują się silnymi objawami klinicznymi aż do zagrażających życiu.
  • Soja (oraz inne rośliny strączkowe jak fasola, groch, soczewica). Wyeliminowanie jej z diety jest bardzo trudne ze względu na wysokie wartości odżywcze, niski koszt produkcji oraz szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym. Soja jest często ukrytym składnikiem pożywienia. Na etykietach pojawia się pod nazwą skrobia roślinna, aromaty naturalne, mąka roślinna czy nawet wywar warzywny. Eliminacja soi jednak rzadko prowadzi do powstania niedoborów składników odżywczych, gdyż są one dość popularne wśród innych produktów.

Pozostałe produkty, które wg prawa muszą być umieszczone na etykietach to łubin, musztarda oraz ziarno sezamowe. Nie są one jednak aż tak popularne, ale warto o nich pamiętać.

Na wielu etykietach można zauważyć wyrażenie „mogę zawierać“. Dzieje się tak np. w przypadku wytwarzania produktów, które w zamierzeniu mają nie zawierać orzechów, ale są wytwarzane na tej samej linii produkcyjnej, co produkty zawierające orzechy. Z tego względu mogą w nich być obecne śladowe ilości orzechów i alergenów w nich zawartych. Wydaje się to mało prawdopodobne, jednak osoby bardzo wrażliwe na pewne alergeny muszą zwracać na to szczególną uwagę.
Bardzo często alergię myli się z nietolerancja pokarmową. Wystąpienie objawów nietolerancji pokarmowej nie jest związane z odpowiedzią układu odpornościowego. Najczęściej nietolerancję wywołują w nas pomidory, szpinak, truskawki, owoce morza, ser, śledzie, banany, makrele, papryka, orzechy, wino, kapusta kiszona, cytrusy, czekolada. Jednak nie zapominajmy, że i te produkty mogą powodować alergię.

Istnieje również możliwość wystąpienia reakcji krzyżowej tzn. jeżeli jesteśmy uczuleni na jabłka może to również oznaczać, że alergenne będą dla nas owoce należące do tej samej grupy (morele, śliwki, gruszki, brzoskwinie, wiśnie). Związane jest to z występowaniem określonego białka, na które akurat jesteśmy uczuleni.

Funkcjonowanie osób z alergią pokarmową jest dość uciążliwe. Jedynym rozwiązaniem zapobiegającym atakom alergii jest dieta eliminacyjna, czyli zupełne wykluczenie alergenu z jadłospisu. Często bywa tak (szczególnie w przypadku dzieci), że organizm „zapomni“ na co był uczulony i po pewnym czasie istnieje szansa na włączenia do diety produktów, które wcześniej wywoływały reakcję uczuleniową. Karmienie piersią niemowląt stanowi najlepszą prewencję rozwoju choroby alergicznej.

Komórki zwane makrofagami, występujące w mleku matki, zawierają zmagazynowaną immunoglobulinę A, która jest uwalniana w przewodzie pokarmowym dziecka podczas kontaktu z czynnikami chorobotwórczymi. Limfocyty zawarte w pokarmie zaś pełnią dużą rolę w rozwoju tzw. tolerancji immunologicznej. Pomyślmy o tym jeżeli chcemy, aby nasze dzieci w przyszłości nie miały problemów z alergią.

Pamiętajmy jednak, że alergia to nie wyrok. Stosując się do zaleceń lekarzy, pogłębiając swoją wiedzę na temat spożywanej żywności, jej składu i sposobu produkcji jesteśmy w stanie normalnie funkcjonować z alergią.

Dietetyk
mgr inż. Ewa Olszak

Znajdź swój: